Różnice między katalogiem kartkowym a komputerowym

Wybór hasła

Nowe normy dotyczące hasła opisu bibliograficznego wprowadzają duże zmiany w porównaniu ze stosowanymi w tradycyjnych katalogach “Skróconymi przepisami katalogowania alfabetycznego” Józefa Grycza i Władysławy Borkowskiej:

• hasło nie jest elementem opisu bibliograficznego, pochodzi od opisującego, ma postać sformalizowaną,
• pojawiają się nowe typy haseł: hasło korporatywne oraz hasło tytułowe zawierające tytuł ujednolicony
• dotychczasowe odsyłacze szczegółowe i karty cząstkowe zostały zastąpione pozycjami dodatkowymi.

Różnice:

• prace dwóch lub trzech autorów

w katalogu kartkowym: w haśle podawane są nazwy jednego, dwóch lub trzech autorów

w katalogu komputerowym: w haśle głównym podawana jest zawsze nazwa tylko jednego autora, zwykle pierwszego lub uznanego za głównego twórcę dzieła. Nazwy drugiego i trzeciego autora umieszczane są jako hasła dodatkowe bez określenia rodzaju współpracy

Przykład:

Najwięksi pechowcy stulecia / Andrea Fehringer, Gerald Reischl, Clemens Stadlbauer ; tł. Jerzy Raszkowski

w katalogu kartkowym

hasło główne	F e h r i n g e r Andrea, Reischl Gerlad, Stadlbauer Clemens
odsyłacz:	R e i s c h l Gerald [współaut.]
odsyłacz:	S t a d l b a u e r Clemens [współaut.]

w katalogu komputerowym

hasło główne:	Fehringer, Andrea.
hasło dodatkowe:	Reischl, Gerlad.
hasło dodatkowe:	Stadlbauer, Clemens (1963- ).
hasło dodatkowe:	Raszkowski, Jerzy. Tł.

wyszukiwanie również przez tytuł właściwy

• antologie

w katalogu kartkowym: dawne opisy pod hasłem autorskim (w haśle autor/autorzy antologii), późniejsze opisy (sporządzane po 1979 r.) pod hasłem tytułowym, z odsyłaczem szczegółowym dla autora/autorów wyboru,

w katalogu komputerowym: opis antologii nie ma hasła głównego autorskiego. Nazwa twórcy antologii podawana jest w haśle dodatkowym z określeniem rodzaju współpracy

• opis imprezy (konferencji, zjazdu itp.)

w katalogu kartkowym: na ogół pod hasłem tytułowym, w wyjątkowych wypadkach pod hasłem koropratywnym (zob. np. Międzynarodowy Festiwal Oratoryjno-Kantatowy “Wratislavia Cantans”);

w katalogu hasło korporatywne rzadko było stosowane jako hasło główne. Tylko w przypadkach oficjalnych dokumentów o charakterze administracyjnym czy informacyjnym (statuty, regulaminy itp.),

w katalogu komputerowym: hasło korporatywne stosowane szerzej

Przykład:

Materiały III Zjazdu Absolwentów Historii / pod red. Krystyna Matwijowskiego

w katalogu kartkowym

hasło główne	M a t e r i a ł y [pierwszy wyraz tytułu]
odsyłacz:	M a t w i j o w s k i Krystyn [red.]

w katalogu komputerowym

hasło główne:	Zjazd Absolwentów Historii (3 ;1988 ; Wrocław).
hasło dodatkowe:	Matwijowski, Krystyn (1936- ). Red.

wyszukiwanie również przez tytuł właściwy

• katalogi zbiorów bibliotecznych, muzealnych

w katalogu kartkowym: hasło główne - autorskie, jeśli autorów jest nie więcej niż trzech, odsyłacz dla właściciela zbiorów

w katalogu komputerowym: hasło główne: hasło korporatywne (nazwa właściciela zbiorów), hasła dodatkowe dla opracowujących katalog

Przykład 1:

Miniatury, płaskorzeźby i sylwetki XVI-XX wieku : katalog zbiorów [Muzeum Wnętrz Zabytkowych] / Lidia Kruczek

w katalogu kartkowym:

hasło główne:	K r u c z e k Lidia
odsyłacz:	M u z e u m Wnętrz Zabytkowych (Pszczyna)

w katalogu komputerowym

hasło główne:	Muzeum Wnętrz Zabytkowych (Pszczyna).
hasło dodatkowe:	Kruczek, Lidia.

wyszukiwanie również przez tytuł właściwy

Przykład 2:

Katalog druków XV-XVIII w. z zakresu poetyki i retoryki / zestawił Adam Skura ; Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

w katalogu kartkowym

hasło główne:	S k u r a Adam
odsyłacz:	B i b l i o t e k a Uniwersytecka (Wrocław)

w katalogu komputerowym

hasło główne:	Biblioteka Uniwersytecka (Wrocław).
hasło dodatkowe:	Skura, Adam (1921-1998).

wyszukiwanie również przez tytuł właściwy

Forma hasła

Nowa norma PN-N-01229:2002 Hasło opisu bibliograficznego – Hasło osobowe nie wprowadza wielu nowych zasad dotyczących formy hasła osobowego, nieznanych w praktyce katalogowej BUWr.

Katalog kartkowy a katalog komputerowy - różnice:

• umlauty w haśle

w katalogu kartkowym – transliterowane, np. ö = oe, ü = ue, ä = ae itp., np. w dokumencie Müller, w haśle Mueller,

w katalogu komputerowum – przejmowane (bez transliteracji) i szeregowane jak zwykłe litery, np. w dokumencie Müller, w haśle zapisane bez transliteracji, a szeregowane jak Muller

• przedrostki stałe Mac, Mc, M’

w katalogu kartkowym: MacGregor lub M[a]cGregor, lub M[ac]Gregor

w katalogu komputerowym: McGregor

• nazwy dostojników kościelnych, nazwy zakonne

w katalogu kartkowym: nazwa osobowa z dodaniem godności w języku polskim, np. biskup, arcybiskup, kardynał, dominikanin, urszulanka

w katalogu komputerowym: nazwa osobowa z dodaniem godności tylko, jeśli nazwa zaczyna się od imienia.

• dopowiedzenia dodawane do nazwy osobowej. W celu rozróżnienia osób o takich samych nazwach w hasłach osobowych w katalogu komputerowym dodawane są dopowiedzenia: daty biograficzne, określenia występujące przy nazwie danej osoby w odpowiednich źródłach (tytuł naukowy lub zawodowy, określenie pokrewieństwa, określenie zawodu itp.). Dopowiedzenia te są dodawane nawet wtedy, jeżeli nie są niezbędne do identyfikacji poszczególnych osób. W katalogu kartkowym dla rozdzielenia osób o takich samych nazwach stosowane są karty rozdzielcze

• znaki umowne są stosowane w celu rozróżnienia poszczególnych składników hasła, np.: imię od nazwiska zawsze oddziela się przecinkiem i odstępem, dopowiedzenia zawsze ujmuje się w nawiasy okrągłe, np. Salij, Jacek (1942- ). W katalogu kartkowym, jeśli istnieje potrzeba rozdzielenia składników nazwy, stosowane są jedynie znaki interpunkcyjne, np. Salij Jacek, dominikanin

Uwaga:

W celu zapewnienia spójności katalogów kartkowych zaleca się kontynuowanie dotychczasowych zasad ustalania i zapisywania hasła osobowego na kartach katalogowych, np. bez dat biograficznych, bez znaków umownych itp.

Varia

• skróty umowne dodawane w opisie bibliograficznym przez sporządzającego opis:

w katalogu kartkowym stosowane są skróty w języku polskim

w katalogu komputerowym stosowane są skróty łacińskie

	Katalog komputerowy	Katalog kartkowy
i.e.	= id est	właśc.	= właściwie
et al.	= et alii	i in.	= i inne(i)
etc.	= et cetera	i in.	= i inne(i)
s.l.	= sine loco	b.m.	= bez miejsca
s.n.	= sine nomine	b.w.	= bez wydawcy
ca	= circa	ok.	= około
pag. varia	= pagina varia	wiele liczb.	= wiele liczbowań

• skróty wyrazów i wyrażeń typowych

należy stosować skróty według PN-N-01158:1985. Jeśli skrót wyrazu lub wyrażenia w normie nie występuje, nie należy go tworzyć według własnego uznania.

• tytuł zawiera liczbę wyrażoną cyframi, skrót lub akronim

w katalogu kartkowym: na ogół bezpośrednio po liczbie wyrażonej cyframi lub skrócie, czy akronimie dodawane jest w nawiasach kwadratowych słowne rozwiązanie liczby, skrótu, akronimu, np.

100 [Sto] arcydzieł kina

Ks[iądz] Ignacy Kłopotowski : życie i apostolat

RFN [Republika Federalna Niemiec] wobec problemu ukończenia budowy [...]

Żywot św[iętego] Wojciecha na Drzwiach Gnieźnieńskich [...]

w katalogu komputerowym: w tytule nie dodaje się rozwiązania słownego, rozwiązanie słowne liczby, skrótu, akronimu podaje się jako wariant tytułu. Warianty są indeksowane.

np.:

Tytuł:	100 arcydzieł kina
Wariant tytułu:	Sto arcydzieł kina

Tytuł:	Ks. Ignacy Kłopotowski : życie i apostolat
Wariant tytułu:	Ksiądz Ignacy Kłopotowski

• tytuł oryginału

w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym tytuł oryginału nie jest podawany;

w katalogu komputerowym: tytuł oryginału dzieł tłumaczonych z jednego języka obcego na inny język obcy jest podawany jako wariant tytułu, poprzedzony wyrażeniem: “Tyt. oryg.:”. Tytuł oryginału jest indeksowany. Tytuł oryginału nie jest powtarzany jako wariant tytułu, jeśli występuje w rekordzie bibliograficznym jako tytuł ujednolicony, np. w przypadku dzieł literatury pięknej, dzieł filozoficznych oraz tekstów tłumaczonych na wiele języków.

W katalogu komputerowym BUWr. tytuł oryginału jest podawany w rekordach wprowadzanych od 1 stycznia 1998 roku. Brakujące tytuły oryginału w rekordach wprowadzanych do tego czasu, tj. od 1995 do końca 1997 roku, są w miarę możliwości uzupełniane;

• bibliografia załącznikowa

w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym nie dodaje się informacji o istnieniu bibliografii załącznikowej;

w katalogu komputerowym: informacja o istnieniu bibliografii załącznikowej (dyskografii, filmografii itp.) jest dodawana w odpowiednim polu uwag;

W katalogu komputerowym BUWr. informacja o istnieniu bibliografii załącznikowej jest podawana w rekordach wprowadzanych od 1 stycznia 1996 roku.

• indeksy

w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym nie dodaje się informacji o istnieniu indeksów;

w katalogu komputerowym: informacja o istnieniu indeksów jest dodawana w odpowiednim polu uwag.

W katalogu komputerowym BUWr. informacja o istnieniu indeksów jest dodawana w rekordach wprowadzanych od 1 czerwca 1998 roku.

Wydawnictwa wielotomowe

w katalogu kartkowym: jeden opis dla całości wydawnictwa wielotomowego. Jeśli tomy posiadają indywidualne tytuły należy sporządzać karty cząstkowe.

w katalogu komputerowym:

• dla każdego tomu tworzony jest osobny rekord bibliograficzny. Wyjątkiem są dwu-, trzytomowe słowniki przekładowe, które na ogół w całości są opisywane w jednym rekordzie. Podobnie wydania literatury pięknej opublikowane w więcej niż jednym tomie (jeśli nie posiadają zbyt wielu elementów indywidualnych).

• dla niektórych wydawnictw wielotomowych typu: encyklopedie, słowniki (skompletowane lub kompletowane w miarę ich ukazywania się) tworzy się wspólny, jeden rekord bibliograficzny i dodatkowo rekord zasobu

• tomy z tytułem indywidualnym, niezależnym od tytułu całości, opisywane są pod tytułem indywidualnym, tytuł całości i oznaczenie tomu podawane jest w polu SERII,

• tomy bez tytułu lub z tytułem zależnym opisywane są pod tytułem całości.

Zatem dwa tomy tego samego wydawnictwa wielotomowego mogą być opisane różnie: jeden pod tytułem wspólnym całości, drugi pod swoim indywidualnym tytułem.

Uwaga

Różnice w rekordach bibliograficznych wprowadzanych w różnym okresie czasu wynikają z nieustających zmian wprowadzanych w polskiej wersji formatu USMARC rekordu bibliograficznego, zmieniających się instrukcji wypełniania rekordu bibliograficznego oraz zmian w ujednoliconych zasadach katalogowania [komputerowego], poprzedzających utworzenie centralnego katalogu NUKat.

---

Literatura obowiązkowa i zalecana:

1. Grycz Józef, Borkowska Władysława: Skrócone przepisy katalogowania alfabetycznego. Wyd. 6 popr. Warszawa, 1975.

2. Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym. PN-N-01158:1985.

3. Lenartowicz Maria: Przepisy katalogowania książek. Cz. 1, Opis bibliograficzny. Warszawa, 1983.

4. Opis bibliograficzny – Książki. PN-N-01152-1:1982.

5. Opis bibliograficzny – Książki. (Zmiana A1). PN-N-01152-1/A1.

6. Lenartowicz Maria, Paluszkiewicz Anna: Format USMARC rekordu bibliograficznego dla książki. Wyd. 2. Warszawa, 2000.

7. Hasło opisu bibliograficznego – Hasło osobowe. PN-N-01229:2002.

8. Hasło opisu bibliograficznego – Hasło korporatywne. PN-N-01230:2000.

9. Hasło opisu bibliograficznego – Hasło tytułowe. PN-N-01231:2000.

10. Hasła osobowe, korporatywne i tytułowe. Zasady sporządzania rekordów kartoteki haseł wzorcowych. Oprac. Maria Gajowniczek-Woźniak [et al.]. Warszawa, 1999.

11. Paluszkiewicz Anna: Format USMARC rekordu kartoteki haseł wzorcowych. Zastosowanie w Centralnej Kartotece Haseł Wzorcowych. Warszawa, 1999.

12. Opis bibliograficzny – Dokumenty elektroniczne. PN-N-01152-13:2000

13. Sanetra Krystyna: Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla dokumentu elektronicznego. Warszawa, 2003.